Znamenitosti Palilule

Na teritoriji opštine Palilula nalaze se mnoge znamenitosti, spomenici, građevine i institucije od izuzetne vrednosti i značaja. Neke od njih su nezaobilazne kao dragulji srpske graditeljske baštine.

Univerzitetska biblioteka“Svetozar Marković“ jedna je od najvećih naučnih biblioteka na Balkanu. Vodi poreklo od biblioteke Liceja Kneževine Srbije osnovane 1838. godine, čiji je prvi bibliotekar bio dr Janko Šafarik (1814-1876), filolog i profesor istorije. Kada je 1905. godine Velika škola prerasla u Univerzitet, biblioteka je rasformirana, a njen fond podeljen seminarima odgovarajućih fakulteta. No, brzo se uvidelo da je Univerzitetu potrebna opšta naučna biblioteka, ali izbijanje Prvog svetskog rata odlaže njeno osnivanje. Kada je Karnegijeva zadužbina, koja je do tada već izgradila čitav niz biblioteka u svetu, odobrila sto hiljada dolara kao poklon za gradnju i opremanje biblioteke u Beogradu, pokrenuta je šira akcija koja je omogućila da se po projektu arhitekata Dragutina Đorđevića i Nikole Nestorovića u stilu akademizma podigne tada jedina zgrada u Srbiji namenski sagrađena za biblioteku. Današnja Univerzitetska biblioteka u novoj zgradi svečano je otvorena 24. maja 1926. godine. Povodom proslave stogodišnjice rođenja Svetozara Markovića 1946. godine, dobila je današnje ime. Ispred zgrade nalazi se spomenik – bista  Svetozara Markovića, rad  Stevana Bodnarova.

Arhiv Srbije osnovan je 1898. a sa radom je počeo dve godine kasnije. Nalazi se u neposrednoj blizini Univerzitetske biblioteke u zgradi koja je 1928, u duhu akademizma, specijalno izgrađena za ovu ustanovu po planovima ruskog arhitekte Nikolaja Petroviča Krasnova. U toku postojanja, više puta je menjao ime. Danas je matična ustanova na čelu arhivske mreže Republike Srbije. Najstariji dokument koji se čuva u Arhivu je Dečanska povelja kralja Stefana Uroša III Dečanskog.

            Seizmološki zavod Srbije sa teritorije Palilule prati podrhtavanje tla širom sveta. Prikupljanje podataka o zemljotresima počelo je u Srbiji 1893. godine, a odluka o izgradnji zgrade Seizmološkog zavoda na Tašmajdanu, gde se i danas nalazi, doneta je 1906. Prvi seizmografi u njoj instalirani su 1909. godine, a u junu 1910. godine na instrumentima je registrovan prvi zemljotres. Od 1995. Zavod je zakonom definisan kao organizacija koja obavlja poslove od interesa za Republiku,

Kompleks tehničkih fakulteta izgrađen je između 1925. i 1930. godine po projektu arhitekata Nikole Nestorovića i Aleksandra Đorđevića. Ispred ovog monumentalnog objekta 1961. postavljen je spomenik Nikoli Tesli, rad vajara Frana Kršinića.

            Zgrada Pravnog fakulteta, završena 1938. po projektu Petra Bajalovića, jedan je od najuspešnijih predstavnika beogradske škole moderne u arhitekturi. I obližnji hotel „Metropol“, delo, takođe, čuvenog predstavnika beogradske moderne Dragiše Brašovana, zauzima značajno mesto u istoriji srpske arhitekture. Predviđen prvobitno za druge namene, objekat je 1953. završen kao hotel koji će, dugo kao najreprezentativniji u Beogradu, ugostiti veliki broj čuvenih svetskih ličnosti.

            Glavna pošta, takođe, impozantna građevina u centru Beograda, izgrađena je nekoliko godina pre Drugog svetskog rata. Gradnja je počela po projektu Josipa Pičmana koji je pobedio na javnom konkursu. Verovatno zbog toga što je mladi autor preminuo u toku gradnje, izvršene su izmene koje su se odrazile na oblik fasade oblikovane po naknadnom projektu Vasilija Androsova.

             Radio-televizija Srbije svojim sedištem nalazi se na obodu Tašmajdana. Današnji „Javni servis građana Srbije“ TV-program počeo je da emituje 23. avgusta 1958. godine. U novije vreme, zgrada srpske televizije tragično je upisana u svetsku istoriju kao jedina informativna institucija u svetu koja je planski bombardovana posle Drugog svetskog rata. Razorni NATO-projektili usmrtili su 23. aprila 1999. godine 16 nedužnih radnika RTS-a. Na to podseća spomenik „Zašto“ koji se nalazi u neposrednoj blizini bombardovanog objekta.

            Profesorska kolonija jedinstvena je kulturno-istorijska celina Palilule i Beograda. Ova gradska četvrt nastala je između 1926. i 1929. godine. Osnovalo ju je, u njoj živelo i stvaralo više od četrdeset profesora Beogradskog univerziteta. Izvorno jezgro su joj delovi današnjih ulica Ljube Stojanovića, Stojana Novakovića, Jaše Prodanovića i Račkog. Uz kredite Hipotekarne banke i pomoć Beogradske opštine, profesori su svoje kuće gradili na pustom zemljištu „s one strane Bulbuderskog potoka“ (današnje Cvijićeve ulice), daleko iza tadašnjih gradskih granica. Takva koncentracija vrhunskih stvaralaca na jednom mestu teško da je ponovljiva.

            Najpoznatiji stanovnik Profesorske kolonije Milutin Milanković autor je „Kanona osunčavanja“, dela koje je unelo revoluciju u nauku o Zemlji. Američka NASA svrstala ga je među deset divova ove naučne oblasti. Živeo je u ulici Ljube Stojanovića od 1926. do svoje smrti 1958. godine.